KARİYE MÜZESİ

Kariye Müzesi; İstanbul'da Karagümrük semtinde Edirnekapı'dadır. Bizans döneminde kilise, Fatih Sultan Mehmet'in fethinden sonra cami, şimdilerde ise bir müzedir.

Naos

Kariye Camii; İstanbul'un kiliseden çevrilen ibadet yerlerindendir. Khara(Hara) manastırının İsa'ya sunulmuş olan kilisesi evvelce büyük bir kompleksin merkezini teşkil ediyordu. Manastırın adı olan Kharanın anlamı hususunda değişik görüşler öne sürülür. Bu terim sözlük anlamı olarak  ''taşrayı'' ifade ediyordu.

İsa

Ancak kilisenin içinde bulunan İsa ve Meryem mozaiklerinden her ikisine de Khara sıfatının adlarıyla birlikte yazılmış olması, terimin mistik bir anlamda kabul edildiğini göstermektedir.  Böylece İsa ''insanın manevi aleminin kapsadığı en geniş küre'' dir. Manastırın adının hiç değilse geç Bizans döneminde bu anlamda İsa'nın bir sıfat olarak kabul edildiğini gösterir.

Pantokrator İsa

Constantinus suruna nazaran şehrin dışında olduğundan sur dışı,taşra anlamı verildiği ileri sürülen kilisenin 413 yılından önce yapılmış olması gerekir. Oysa IV. yüzyılda var olup olmadığına dair kesin bir bilgi yoktur. Ancak söz konusu alanda VI. yüzyılda dini bir tesisin varlığı kabul edilebilirken VIII: yüzyılda manastırın varlığı kesinleşir. 740'ta ölen Patrik Garmonos ile 742. de V. Konstantinos'a  karşı Artabastos'un yanında bir ayaklanmaya karışan Boktangios'un  idam edildikten sonra cesedi buraya gömülmüştür.

Meryem'in ölümü (Koimesis)

İkonoklazma( bir kültürün kendi dini ikona ve diğer sembollerine ya da anıtlarına dini ya da politik güdülerle planlı saldırısı) akımı sırasında ve bundan sonra da bazı olaylara sahne olan manastırın iki yüz yıl boyunca Bizans tarihinde artık adı geçmezken, Khara Manastır ve kilisesinin yeniden canlanışı XI. yüzyılın sonlarında imparator Aleksios Komnenos döneminde gerçekleşir. O sıralarda çok harap durumda olan kilise Aleksios'un kayınvalidesi Maria Dukaina tarafından restore edilmiş ve değişik bir mimaride tekrar yapılmıştır.

Hodegetria (yol gösterici) Meryemi

Şehrin 1204-1261 yılları arasındaki Latin işgali sırasında da kilise ve manastır hakkında bir bilgi yoktur. Yapının tekrar canlanışı 14.yüzyılda saray ileri gelenlerinden olan Teodoros Metohites zamanında olur. Metohites kiliseye bugünkü şeklini verir. Mozaik ve fresklerde onun zamanında yapılmıştır. 

İsa'nın ataları

Şehrin Türkler tarafından 1453 yılında kuşatılması sonucunda o vakte kadar Sarayburnu'nda  Hadegetria kilisesinde bulunan ve şehrin koruyucusu olarak kabul edilen Meryem ikonası, surlara en yakın yer olduğu için Khara Manastırına getirilmişti.

Naos

II. Bayezit döneminde Sadrazam Atik Ali Paşa kiliseyi camiye çevirerek vakfetmiş ve kayıtlara ''Kenise Camii'' (Kilise Camii) başlığı altında bildirilmiştir. Türkler döneminde bu ibadet yerinin adı  Kahriye veya Kariye Cami olarak da söylenir olmuş. Bugün ise Kariye ismi yerleşmiştir. Kariye ise anlam bakımından Khara'nın bir bakıma Türkçesidir.

Khalke İsa'sı ve Meryem Ana Panosu

Yapı özellikle Bizans mozaik ve fresk sanatı olarak çok önemli bir yapıdır. Burada kullanılan mozaik ve fresk teknikleri kendi döneminde dahi önemli bir yere sahiptir. O dönem için kendi adı verilen bir akım başlatmıştır. Buna da Khora akımı denmiştir. Khora akımı,  Avrupa'da bir çok kilise ve manastırda Khora kilisesinden sonra kullanılmıştır. Mozaiklerdeki figürlere, üç boyut hissi verilmek istenmiş, figürlerin uzuvlarının gerçek oranda olmasına dikkat edilmiş, renklerde canlı tonlar tercih edilmiştir.

Giriş

Osmanlı zamanında yapı mimarisini etkileyecek çok fazla müdahalede bulunulmamıştır. En önemli değişiklik batı cephesi sağ köşesindeki çan kulesi yerine minare yapılmıştır. 

İç Narteks

Yapı günümüzdeki şekline gelinceye kadar 6 evre geçirmiştir. Bu evrelerden 5, 9 ve 11. yüzyıllardaki yapıları tamamen ortadan kalkmıştır. 12. yüzyılda yapılan ana mekanlı kilise korunarak 14. yüzyılda bu yapıya eklentiler yapmak sureti ile yapı günümüzdeki plan şemasına kavuşmuştur. Osmanlı döneminde çan kulesi yerine minare yapılmış, batı cephesi pencere oranlarında değişiklik olmuştur. Kariye Müzesi , her bir dönemde onarımlar görerek şimdiki mimarisine kavuşmuştur.

Giriş tavan süslemeleri

Kariye Müzesi'ne kişi başı giriş ücreti 45,- TL. Müze karta sahip olanlar kartı gösterip girebiliyor. Şimdilerde müzenin dışı ve içerideki bir kaç bölümün restarasyonu devam ediyor.

İsa'nın hayatını anlatan mozaikler

Kariye müzesini bir cumartesi günü öğleden sonra gezme fırsatım oldu. Hafta sonu olduğu için, kalabalık olacağını düşünmüştüm. Kalabalık olursa şansımı zorlar, bekler ve içeri girerim demiştim.  Ancak beklediğim gibi olmadı. Sadece dört beş yabancı turist ve bir iki de benim gibi yerli turist vardı. Böyle önemli bir tarihi eser için daha fazla ilgi olacağını düşünmüştüm, hayal kırıklığı yaşadım. :((

İsa'nın hayatını anlatan Mozaikler.

Müzenin içine girdikten sonra, içerisinin gizemli hali büyüleyiciydi. Müzenin iç duvarlarında ki freskler ve mozaikler yer yer dökülmüş olmasına rağmen, kalanlar oldukça güzeldi. Ayrıca yapının tarihinin 413 yıllarına dayanması, yaşanmışlık da çok etkileyiciydi. Kilisenin iç duvarlarının mermer süslemeleri bana Ayasofya Camii'sinin içinin süslemelerini anımsattı. Daha sonra Kariye Müzesi'nin web sitesine girince iki caminin de mermer işçiliğinin aynı olduğunu görmek sevindiriciydi.   ;))  Sadece, müzenin içinde bazı bölümlerin restore için kapalı olması üzücüydü.  

Valinin önünde vergi için yapılan nüfus sayımı.

Kariye Müzesi; adının anlamı gibi, şehrin surlarının dışında kalan Edirnekapı'da olmasından dolayı biraz unutulmuş bir müze gibi geldi bana ama tavsiye ediyorum, vakit ayırıp mutlaka buraya gelmelisiniz. 

İç narteks.

Müze gezmeyi sevenler; Kariye Müzesi'ni  gezilmesi gerekenler listesinde üstlere koymalısınız. ;))